Wat ben ik toch een domme gans

Ben ik écht net zo dom als een gans?

Mensen zijn qua intelligentie superieur aan alle andere wezens in het dierenrijk. Dieren reageren instinctmatig. De Homo sapiens is begiftigd met een fijnzinnig ontwikkelt verstand. Geen dier kan daaraan tippen. Zo is het toch? Nou dat is nog maar de vraag.

Domme gans
Vorige maand las ik in Psychologie Magazine het artikel “Kunnen dieren denken?”. Het lijkt er soms wel op. Maar schijn bedriegt. Wanneer een broedende gans een ei buiten haar nest ziet liggen trekt dat haar aandacht. Ze onderneemt onmiddellijk actie. De zorgzame moeder waggelt naar het ei en brengt het voorzichtig naar haar nest. Het lijkt typisch een geval van adequaat nadenken en handelen. Want wanneer het ei afkoelt zou het kuikentje sterven.

Gek genoeg reageert de gans op precies dezelfde manier wanneer andere ronde voorwerpen, zoals een lamp, in de buurt van het nest worden gelegd. Kennelijk is er geen sprake van weloverwogen gedrag, maar van gedrag dat is ingegeven door bepaalde impulsen. De impuls triggert een programmaatje in de ganzenhersenen. Dat het een automatisme is, wordt glashelder wanneer het ei tussen de poten van de gans wordt weggehaald. De gans volhardt in haar actie en lijkt niets in de gaten te hebben. Zoiets zou ons, verstandelijke wezens als wij zijn, natuurlijk nooit overkomen.

Net zo domme gans
Een paar dagen geleden trok een brief van de ANWB mijn aandacht. De wielrijdersbond opende in onze polder een nieuw filiaal en dat moest gevierd worden. Mijn oog viel op het tekstfragment ‘waardebon van € 10’. Dus bracht ik een bezoekje aan het nieuwe filiaal met de brief in mijn hand. Wie weet zou ik iets van mijn gading vinden en kon ik een leuk voordeeltje meepikken.

Aangespoord door mijn onderbewuste - dat constant herhaalde: “pak het voordeel!” – was ik er zeker van iets nuttigs te vinden. Mijn oog viel op twee fietsgidsen. De beslissing was snel genomen, samen kostten de boekjes meer dan € 25 en dus kwam ik in aanmerking voor de korting. Het was druk bij de kassa. Terwijl ik op mijn beurt wachtte keek ik nog eventjes op de brief. Daar las ik vluchtig iets als “bij een aankoop van meer dan € 25 ontvangt u een waardebon”. Het ging nog door mijn hoofd heen “dat was niet de bedoeling, ik wil nu profiteren.”

Na geduldig wachten was het mijn beurt. De dame achter de kassa slaat de beide gidsjes aan en vraagt om het bedrag. Ik: “Maar ik krijg toch ook wel korting?” Ze zegt op vriendelijke, doch zeer besliste toon: “Nee, meneer de actie geldt niet voor de ANWB-gidsen.”

U mag drie keer raden wat ik, sukkel die ik ben, heb gedaan. Gelaten heb ik me in mijn lot geschikt. Ik heb het IQ van een gans.

Nog meer domme ganzen
Een troost is dat ik niet de enige ben. De waardebon is voor een mens wat een rond voorwerp is voor moedertje gans. De waardebon triggert een automatische respons in ons hoofd: “Ha voordeel, dat moet ik hebben!” Daarbij kijken wij vaak niet verder dan onze neus lang is. Een bedrijf liet voor een verkoopactie een waardebon drukken met het bekende ‘3 voor de prijs van 2’. Pas later merkte men een foutje op: het bleek 3 voor de prijs van 3 te zijn. Voor het succes van de actie maakte het geen verschil. De bon scoorde net zo hoog als bij eerdere acties.

En zelfs als het voordeel een illusie blijkt te zijn gaan wij vaak door op de ingeslagen weg. Wat zijn mensen toch domme ganzen.


Michel Hoetmer 30-04-2007